Kolor w ujęciu artystycznym od wieków były domeną malarstwa. Na przestrzeni lat rozwijała się wiedza o kolorze, powstawały pierwsze schematy barw. Obecnie taka wiedza przydaje się nie tylko w malarstwie, fotografii i filmie, ale również w grafice, modzie, reklamie czy projektowaniu wnętrz. Teoria barw była rozwijana przez stulecia i dzięki temu powstało kilka modeli kolorystycznych określających kolory. Najbardziej znane to: RYB w malarstwie, RGB stosowane w monitorach i kolorowych wyświetlaczach oraz CMYK w druku.
Teoria barw i jej znaczenie w fotografii
Dzięki praktycznemu połączeniu nauki i sztuki powstała teoria barw. Jej zadaniem jest określenie, które barwy dobrze razem wyglądają i stanowią idealną kombinację. Określa w jaki sposób kolor oddziaływuje na człowieka, jakie emocje w nim budzi, w jaki sposób łączyć kolory, by obraz/fotografia/film/projekt graficzny wyglądały atrakcyjnie dla ludzkiego oka.
Teoria barw i tradycyjne koło barw, które funkcjonuje w świecie sztuki, zostało opracowane przez Isaaca Newtona w 1666 roku. Przeprowadził on eksperyment bazujące na rozszczepieniu światła przez pryzmat. Dzięki temu wyznaczył tzw. kolory podstawowe oraz zależności między nimi. Koło barw określa również sposób tworzenia barw poprzez ich mieszanie.
Model RYB znany jest powszechnie a za kolory podstawowe uznaje czerwony, żółty i niebieski (red, yellow, blue – RYB). Kolory pochodne, drugiego rzędu powstały z połączenia kolorów prymarnych: żółty i czerwony daje pomarańczowy, czerwony i niebieski daje fiolet, niebieski i żółty daje zielony. Mieszanie ze sobą kolorów pochodach daje barwy trzeciego rzędu.
Model RGB (red, green, blue) jako kolory podstawowe występują tu czerwony, zielony i niebieski. Z ich mieszania powstają żółty, cyjan i magenta. Model RGB zwany jest modelem addytywnym i kolory te stosowane są w monitorach i innych kolorowych wyświetlaczach.
Model CMYK jako kolory podstawowe uznaje magente, cyjan i żółty. Z ich mieszania w syntezie subtraktywnej powstają kolory czerwony, niebieski i zielony. Kolory CMYK stosowane są w poligrafii i odnoszą się do pigmentów
Koło barw
Teoria barw określa ściśle poszczególne kolory, stąd ich rozkład na kole bar nie jest przypadkowy. W oparciu o ten układ możemy wyróżnić m.in.kolory:
- cieple (żółty, pomarańczowy, czerwony) – są żywe i energetyzujące; zimne (zielony, niebieski, fiolet) – dają wrażenie chłodu, spokoju.
- analogiczne – kolory te leżą obok siebie na kole i mają zbliżone do siebie barwy (np. żółty, żółto-pomarańczowy, pomarańczowy). Z reguły jeden kolor jest dominujący, a dwa pozostałe go uzupełniają. Dzięki temu można uzyskać subtelny, harmonijny, spójny klimat zdjęcia.
- dopełniające – które leżą na przeciwko siebie (np. czerwony, zielony) zawsze się wzajemnie uzupełniają i wzmacniają kontrast. Połączenie tych kolorów jest zawsze dobrze odbierane przez ludzkie oko. Kolory dopełniające często wykorzystywane w kinematografii. Najsłynniejszym połączeniem jest chyba teal and orange, które zdominowało Hollywood.
- monochromatyczne – różne odcienie tego samego koloru, w zależności od nasycenia i jasności
- oparte na triadzie – trzy kolory (np podstawowe), które się wzajemnie wzmacniają, tworzę duży kontrast. Paleta oparta na takiej kolorystce jest żywa i dynamiczna.
Schemat kolorów – Adobe Color
Jeśli nie wiesz jak zapanować nad kolorem, ma dla ciebie małą pomoc. Istnieje takie narzędzie jak Adobe Color. Jest ono kołem kolorów, którym możesz się bawić w czasie rzeczywistym. Co więcej, możesz wgrać wybrane przez siebie zdjęcie i sprawdzić z jakich kolorów się składa. Jest to bardzo pomoce rozwiązanie, gdy myślisz nad doborem koloru i nadaniu klimatu dla swoich zdjęć. Ponadto pomoże ci zrozumieć, na jakich barwach oparte są zdjęcia innych osób. Być może podobają ci się prace jakiegoś fotografa i zastanawiasz się jak opanował kolory, to Adobe Color będzie tu bardzo pomocne.
Kolor czy barwa ?
Czym w ogóle jest kolor? O kolorach w życiu codziennym mówimy dość intuicyjnie. Rozróżniamy kolory zimne i ciepłe, kolory ziemi, barwy jesieni, wiosny itd. Kolor i barwa w potocznym języku używana jako synonim. I to jest ok dla przeciętnego człowieka. Kolor to ogólny termin, którego używamy do opisania każdego odcienia, tonu, zabarwienia jaki widzimy. Czarny, biały i szary też są określane jako kolor, choć nie ma ich w widmie światła. Jeśli jednak ktoś pracuje w fotografii, grafice czy poligrafii, posługuje się raczej pojęciem barwa, mówiąc, że coś jest niebieskie lub zielone.
Barwa to percepcja. Nasze oczy widzą coś (np.niebo), a nasz mózg odczytuje to jako określoną barwę niebieską. Tak się składa, że to co widzimy, nie jest tym na co patrzymy, a jedynie obrazem jaki powstaje w naszym mózgu. Obiekty odbijają światło w różnych kombinacjach długości fal. W siatkówce naszego oka znajdują się pręciki, które odczytują ilość światła (jasne-ciemne) oraz czopki – które reagują na długość fali świetlnej. Dzięki nim nasze oko odczytuje długość fali i przekłada je na barwy. Co ważne, każdy widzi barwy inaczej, więc nie dla każdego kolor czerwony wygląda tak samo.
Barwa jest definiowana jako połączenie kilku parametrów: odcień (H-hue) – kolor*, walor ; nasycenie (S-saturation) ; oraz jasność (L-luminance). Co daje nam skrót HSL**
*hue odnosi się do podstawowego koloru w widmie świetlnym bez dodatku bieli i czerni, które to po dodaniu tworzą tony. Można też to określić jako rodzinę kolorów. Wyobraź sobie pudełko z tubkami czerwonej farby w różnych odcieniach: karmazynowy, burgund, szkarłatny itp. One wszystkie choć będą się różnić odcieniem mają wspólny mianownik – powiemy ogólnie, że są czerwone. Co ciekawe, skoro hue odnosi się do koła kolorów z widma światła, to biały, czarny czy szary choć są nazywane kolorem, nie są odcieniem.
**HSL – czyli zakładka znana każdemu kto pracuje w programie graficznym do edycji zdjęć, jak Lightroom. W tym miejscu znajdują się suwaczki, w których możemy zmienić barwy, saturować albo wzmacniać kolor, podnosić jego jasność lub przyciemniać.
Czy to co przeczytałeś brzmi jak masło maślane? Nie przejmuj się, możemy zostać ogólnie przy kolorze.
Psychologia koloru
Poszczególne kolory, jak i ich wzajemne połączenie oddziaływują na mózg człowieka, wzbudzając w nim określone emocje. Dzięki odpowiednio dobranym kolorom można wpłynąć na nastrój człowieka, a nawet nakłonić go do pewnych zachowań (ta wiedza przydaje się twórcom reklam). Na poziomie podświadomym mamy zakodowane pewien sposób interpretacji koloru. Mówimy, że ktoś czerwieni się ze złości, pożółkł z zazdrości, zbladł ze strachu itp. Kolor zielonej łąki i niebieskiego nieba nas od razu uspokaja. Czerwony wzbudza np. ostrożność i wzmacnia uwagę np. jadąc autem widzisz czerwone znaki od razu jesteś bardziej czujny. W nasza kulturze biały oznacza czystość i niewinność itd. *[Więcej na ten temat znajdziesz w kolejnym wpisie]
Edycja zdjeć: korekcja i gradacja koloru
Na potrzeby tego tekstu zakładam, że robisz zdjęcia w formacie RAW. W związku z tym wiadomo, że takie zdjęcie trzeba wyedytować. Postprodukcja, obróbka, edycja, korekcja, gradacja – to wszytko zbliżone pojęcia, które odnoszą się do pracy z surowym plikiem w przeznaczonym do tego programie graficznym. Nie mówię tu o retuszu czy fotomanipulacji.
Korekcja polega na poprawie jasności, kontrastu, balansu bieli i kolorystyki zdjęcia, w taki sposób, aby wyglądały jak najbardzej naturalnie. Czyli są to subtelne zmiany głównie na poziomie ekspozycji, delikatnie korygując kolor. Kolory mają wyglądać czysto i realnie, tak jak wyglądają w prawdziwym świecie.
Proces gradacji kolorystycznej jest bardziej twórczy. W ogóle to pojęcie odnosi się bardziej do obróbki filmowej, ale doskonale przyjęło się w fotografii. Odpowiednio użyte kolory na zdjęciu, ich połączenie, proporcje dodają pewnej atmosfery do zdjęcia. Mówimy, że nadają klimat, w celu wywołania określonych emocji u odbiorcy. Zdjęcia mogą wyglądać nawet nieco nienaturalnie. Nie bójcie się eksperymentować z kolorami !!
Jak podejść do pracy z kolorem?
W ostatnim moim wpisie o edycji w Lightroom pisałam, że edycja pozwala na twórczą ekspresję. Tym samym na podstawie jednego zdjęcia można uzyskać wiele wariantów kolorystycznych. Jedni preferują styl ciemnych zdjęć, z jednym akcentem kolorystycznym (np. w fotografii outdoor to jest żółta kurtka). Inni wolą żywe, jasne kolory. Jednym podoba się chłodna, mroczna stylistyka i tzw efekt moody. Inni preferują ciepłe zdjęcia w beżowych odcieniach. Każdy ma swój sposób na obróbkę.
Przyjrzyjmy się na chwilę obrazie w kinematografii. Sceny kręcone są w normalnym świecie, ale to co oglądamy na ekranach kin wygląda inaczej. Weźmy taki film “Marsjanin”. Tam gradacja jest w kolorach pomarańczy i czerwieni. Kluczem do ustalenia kolorystyki jest nie to co widzimy na zdjęciach, ale to czego nie chcemy widzieć. Stąd w zdjęciach typu moody obniża się ekspozycję, desaturuje większość kolorów, a zostawia jeden kluczowy, jako punkt zaczepienia dla oka.
Ja edytuję zdjęcia po swojemu bez względu na trendy. Moje zdjęcia do tej pory były jasne, w miarę nasycone z dużym kontrastem. Jeśli chodzi o kolory często w światłach ustawiałam chłodne odcienie, w średnich tonach ciepły, a cienie zależnie od zdjęcia ciepłe albo zimne. Taką miałam wizję.
Za chwilę na moim instagramie pojawią się zdjęcia w innej kolorystyce. Ciepłe stonowane kolory w nieco nostalgicznym klimacie. Dlaczego? A dlaczego by nie. Lubię kolor, lubię zmiany i ciagle szukam. Lubię wracać do starych zdjęć i obrobić je w nowy sposób. To w pewnym stopniu bardzo rozwija wyobraźnię.
Narzędzia do edycji koloru:
Jeśli chodzi o edycję koloru programy graficzne dają nam wiele narzędzi, a przez to wiele możliwości:
- balans bieli – już w tym miejscu możemy wpłynąć na kolor, ocieplić zdjęcie lub je ochłodzić w zależności jaki efekt nam bardziej pasuje.
- krzywe – jest to bardzo potężne narzędzie i trzeba nim się posługiwać rozważnie. Krzywe dzielą się na kanały RGB – czerwony, zielony, niebieski. Każdy z nich można zmieniać indywidualnie. Trzeba pamiętać, że często nawet mały ruch jednym z nich, wymaga kompensaty innego kanału. Jak ich używać? Kanał czerwony kontroluje kolor czerwony i cyjan. Zielony kontroluje zielony i magenta. Niebieski kontroluje niebieski i żółty. Chcąc zrobić prostą gradację można podnieść np. krzywą niebieska w górę, co doda niebieskiego chłodnego do cieni i obniżyć w dół, co zabierze niebieski ze świateł, tym samym doda odrobinę żółtego.
Poza tym pracując na kanałach łącznie można ustawić krzywą w pozycji „S”, tym samym zwiększyć kontrast (można takie krzywe zrobić tylko na kolorach, co podniesie kontrast kolorów, a nie wpłynie na światła i cienie). Popularnym sposobem jest obniżenie krzywej w światłach, co da nam efekt płaskiego zdjęcia oraz podniesienie w cieniach, dzięki czemu uzyskamy efekt fade. - HSL ( hue, saturation, luminance), czyli odcień, nasycenie, jasność (jaskrawość) – jest to narzędzie w którym możemy wpływać na poszczególny kolor z osobna. Po pierwsze można zmienić sam kolor – odcień, czyli np. z zielonego zrobić pomarańczowy. Można wpłynąć na jego saturację, czyli intensywność koloru lub jego wygaszenie. Poza tym można sterować jego jasnością, czyli rozjaśniać i przyciemniać.
- Split Tonning – jest to moduł, w którym możesz użyć konkretnego koloru do wypełnienia świateł i cieni. Wyżej wspominałam o krzywej kanału niebieskiego. Taki sam efekt można uzyskać w tym miejscu dając odcienie żółtego w światłach i oddając niebieskie w cieniach.
